Sevgili anne babalar, çocuklarımız en kıymetlilerimiz. Onları gözümüzden ayırmaya kıyamazken kendi başına okula göndermek hiç kolay değil. Ancak hatırlatmak isterim ki okul hayata açılan ilk kapı. Ve çoğu zaman da çocuklar okul konusunda anne babalardan daha cesur ve rahat olabiliyor. Bu yazımda okula başlayacak çocuklar için uyum haftası ile ilgili bilgi ve önerileri harmanlayarak anlatmaya çalıştım.
Uyum Süreci Nedir? Neden Önemlidir?
İlk olarak 2006 yılında ilkokullarda uygulanmaya başlayan ve Milli Eğitim Bakanlığının çok önem verdiği bir uygulama olan uyum haftası, bu yıl ilkokul ve okul öncesi öğrencileri için 1-5 Eylül tarihleri arasında yapılacaktır. Milli Eğitim Bakanlığı Temel Eğitim Genel Müdürlüğü uyum haftası ile ilgili çok güzel içeriklerin olduğu rehber niteliğinde bir de kılavuz hazırlamıştır.
Uyum süreci, çocukların okul kaygısının giderilmesi, öğrenme ortamını, öğretmenini ve arkadaşlarını tanıması, öğretmen rehberliğinde okul kurallarını öğrenmesi ve okula iyi bir başlangıç yapması için uygulanan bir programdır. Okula uyum süreci, çocukların sağlıklı bir eğitim öğretim süreci geçirmeleri bakımından çok önemlidir. Çünkü okula uyum sağlayan çocukların, okula devamı, okul başarısının artması ve ileriki yaşantısında kariyer hayatını doğru bir şekilde planlaması açısından önemli olduğu bilinmektedir.
Uyum haftasında oyun temelli öğrenme, drama çalışmaları, hikaye etkinlikleri gibi çeşitli çalışmalarla öğrencinin okulu sevmesi hedeflenirken, okula alışma süreci de desteklenmektedir.
Çocuklar okula uyum göstermekte neden zorlanıyorlar?
Bazı çocuklar okula çok rahat uyum sağlarken bazıları zorlanabilir. Bu durum çocuklar açısından gayet normaldir ve geçicidir; endişe etmeye gerek yok. Çocukların okula uyum sürecinde bireysel farklılıklara anne baba tutumları da önemli elbette. Ancak uyumu zorlaştıran temel nedenler genellikle aynı denilebilir: Annenin çocuğa aşırı düşkünlüğü, çocuğun anneden ayrılma korkusu ve kaygısı. Evde kardeşin olması, çocuklar annesinin kardeşiyle yalnız kalmasını veya kardeşin oyuncaklarıyla oynaması gibi unsurlardan ötürü okula uyum konusunda zorlanabilir. Konfor alanından çıkmak, ev ortamının çocuğa sunduğu rahatlıktan ve güvenden ayrılmak çocuklara zor gelebilir. Uzun süre okulda kalmak ve anneden ayrı olmak da yine çocuklarda uyum sürecini zorlaştırmaktadır.
Yapılan bazı çalışmalarda ilk ve tek olan erkek çocuklarda okula uyum sorununun daha çok görüldüğü belirtilmektedir. İlk çocuklarda ve okul öncesine yeni başlayacak olan çocuklarda uyum sorunu daha fazla görülebilmektedir. Bireysel farklılıkları, aile tutumlarını ve çocukta olması muhtemel daha karmaşık sıkıntıları da göz ardı etmemek gerekir. Çocuğun normalin dışında gösterdiği davranışlar; örneğin sık sık ağlaması, anneye veya babaya karşı bağımlı davranışlar göstermesi veya çevresine karşı agresif davranışlar geliştirmesi ya da içine kapanması, sessizleşmesi gibi gecikmiş tepkiler görülebilir. Okulun ilk günlerinde normal olarak karşılanabilen bu davranışlar genellikle uyum süreci ve okulun ilk haftasında çözülmektedir. Ancak belli bir zaman geçmesine rağmen uyum sorunu çözülemezse bir uzmandan yardım alınması gerekir.
Çocukların Okula Rahat Uyum Sağlayabilmesi İçin;
Ailelerin dikkat etmesi gereken hususlar
Çocukların heyecanlı, mutlu, endişeli ve kaygılı olmaları çok normal. Çocukların duygularını hafife almadan onları sakinleştirmek gerekir. Tabi önce anne ve babaların kaygılarını yenmeleri de önemli. Bazı anne babalar da çocukları okula başlarken en az çocuk kadar kaygılı olabilmektedir. Bu kaygılı halleri çocuklar hemen fark eder ve olumsuz etkilenir. O nedenle önce anne babaların sakin kalması süreci kolaylaştıracaktır. Uyum sürecinde, çocuk kolaylıkla ayrılabildiği yetişkinler tarafından okula getirilmelidir. Vedalaşmaların normal bir şekilde yapılması önemli. Ne çok kısa ne çok uzun olmamalıdır. Aileler okulun ve öğretmenin planlamasının dışında sınıfa girmemelidir. Çocuk, okul ve öğretmenle korkutulmamalıdır. Aksine okul ve öğretmen hakkında olumlu söylemler, çocuğunda pozitif tutum geliştirmesi açısından önemli. Çocuğa okulla ilgili; korktun mu, sıkıldın mı, üzüldün mü vb. sorular sormak yerine, onun okulda yaşadıklarını anlatması için fırsat sunulmalı ve anlattıkları eleştirmeden ve yorumsuz dinlemek gerekir. Çocuklara okulda kalacağı süreler, gidiş dönüş saatleri hakkında bilgi verilmelidir. İhtiyaç halinde öğretmeninden yardım isteyebileceği anlatılmalıdır. Çocuk okuldayken evde yapılacak planlar anlatılmamalıdır (Sen okuldayken biz markete gideceğiz, parka gideceğiz vs.)
Çocuklar uyum sürecinde okulda kalmak istemediğinde onu eleştirmek veya diğer çocuklarla kıyaslamak yerine anlayışla yaklaşılmalı ve okulda kalması konusunda ısrar edilmemelidir.
Bazı çalışmalarda, çocuğunu okul öncesi kuruma gönderme konusunda kaygı duymayan ve kararlı olan annelerin çocuklarının uyum sürecinin diğer çocuklara göre daha kolay olduğu görülmüş. Yine çocuğuyla okul hakkında konuşan annelerin çocukları da kolay uyum sağlamıştır. Ayrıca anne babaların çocuklara okul ve öğretmen hakkında bilgi vermesi ve öğretmenin de anne babalara çocukları hakkında dönüt vermesinin süreci kolaylaştırdığı görülmüştür.
Özellikle 1. Sınıfa başlayacak çocuklarla okuma yazma bilmeseler dahi birlikte kitap alışverişi yapılabilir. Kütüphaneye gidilebilir. Böylece çocuk okumaya heveslendirilir. Ve yine en önemli husus, çocuklara okulda kalmaları hususunda asla ödül vaat edilmemelidir. Çünkü çocuklar ödüle odaklanır ve bu da sorumluluklarını öğrenmesine engel olan ciddi bir durumdur.
Öğretmenlerin dikkat etmesi gereken hususlar
Okula başlamak çocuk için olduğu kadar anne babalar için de yeni ve farklı bir dünyaya ilk adım ve ciddi bir değişim sürecidir. Bu süreçte öğretmenlerin anne babalarla açık bir iletişim içerisinde olması, çocukla ilgili dönütler vermesi; çocuğun gelişimi açısından ve öğrenmesindeki devamlılık açısından oldukça önemlidir. Aynı zamanda öğretmen hem çocuğu, hem de ebeveyni okula hazırlayıcı bir rol üstlenmelidir. Sınıfı çocuklar gelmeden önce hazırlamalıdır. Çocuklara okul ve sınıf kurallarını etkinliklerle anlatmalıdır.
Yapılan araştırmalar, öğretmenlerin okula uyum sürecinde, en çok oyun etkinliklerini tercih ettiklerini, bunun da okula uyum sürecini kolaylaştırdığı ve okulu sevmeleri konusunda çok yararlı olduğunu göstermektedir. Zaten Milli Eğitim Bakanlığı da hazırladığı kılavuzda oyun temelli öğrenme, drama etkinliği ve hikayelerle öğrenme etkinliklerine yer vermiştir.
Okula uyum süreci sadece çocuklar için değil aile içinde önemlidir. Çünkü eğitim; okul, aile ve çocuktan oluşan bir dinamiktir ve sürekli işbirliği gerektirir. Ailenin okul yönetimi ve öğretmenle işbirliği içerisinde olması süreci kolaylaştıracaktır.
Okula yeni başlayacak olan, yarınlarımızın emanetçisi minik yavrularımızın, hayatları boyunca sağlıklı, mutlu ve başarılı olmaları dileğiyle, gözlerinden öperiz efendim.
HAFTANIN ÖNERİSİ: Çocukları okula uyum haftasına mutlaka götürmek gerekiyor. Anne baba olarak siz okul konusunda ne tür kaygılar yaşıyorsunuz bir analiz etmekte fayda var.
